header7
fotoheader

20220831 Zinneprent

UTRECHT, TivoliVredenburg, Grote Zaal. Uitvoerenden: solisten/koor met ĀRT HOUSE 17 o.l.v. Michael Hell. Programma: Utrechter Passion. Johannes-Passion van Joh. Seb. Bach met een nieuwe tekst van Thomas Höft.

Werd afgelopen dinsdag in het Festival Oude Muziek (FOMU) een Passion uit ca 1750 uitgevoerd, waarin het martelaarschap van Jezus van Nazareth meditatief werd bezongen, - gisteravond stond Bachs Johannes-Passion centraal. Op een nieuwe tekst van Thomas Höft, theatermaker, acteur en dramaturg. In het Tijdschrift Oude Muziek (TOM, 03/2022) ging Höft in op de achtergrond van zijn zogeheten Utrechter Passion.

In de eerste zin van het artikel heeft hij het over reflecteren. Reflecteren op ‘het lijden van gediscrimineerde en vermoorde lhbtqia+’ers, zowel in Bachs tijd als nu’. Het gaat om een adaptatie, waarin een heel ander verhaal wordt verteld dan het Bijbelse lijdensverhaal. Centraal staan zowel de vervolgingen die ca. 1730 in Utrecht plaatsvonden, een aanslag in nachtclub Orlando en een specifiek verhaal, van de transpersoon Anastasius Lagrantius Rosenstengel in Halberstadt (1721). Beide gebeurtenissen zijn gedocumenteerd. Als de doden bij name worden genoemd, blijven we ze herinneren.

Höft vindt het legitiem om Bachs muziek zo in te zetten. Ik heb daar een beetje mijn twijfels over. Natuurlijk: Bach deed ook aan contrafact (bestaande muziek met een nieuwe tekst) en in onze tijd verwees een componist als John Adams in zijn The Gospel according to the other Mary (2011) ook naar hedendaagse misstanden. En natuurlijk moet er meer aandacht zijn voor ‘het lijden van gediscrimineerde en vermoorde lhbtqia+’ers’. Toch roept de insteek van Höft en consorten vragen op. Kun je bijvoorbeeld het lijden van een joodse man 1:1 vertalen naar ander lijden; mag je lijden met lijden überhaupt vergelijken?

Anderzijds moet worden (h)erkend, dat de lijdenstheologie in onze post-Christelijke tijd nog onvoldoende uit de verf is gekomen, en dat het idee een aanzet is die, hoe controversieel op zich misschien ook, alle aandacht verdient. Niet voor niets was er een pre-concertinterview en achteraf een nagesprek in TivoliVredenburg en een interview met twee solisten op de radio na de rechtstreekse uitzending.

Er waren vier solisten: een sterk vibrerende Susanne Elmark (sopraan), Yosemeh Adjei (countertenor), Markus Schäfer (tenor) en Dietrich Henschel (bariton) die tezamen ook de koorpartijen voor hun rekening namen. De fraai zingende tenor Raphael Höhn nam als verteller de oorspronkelijke Evangelistenpartij voor zijn rekening. Zij werden begeleid door het eveneens fraai spelende ensemble ĀRT HOUSE 17 onder leiding van Michael Hell, die tevens klavecimbel speelde.

Qua tekst bleef Höft opvallend dicht bij het origineel. Muzikaal dreef men soms wat verder af; opvallend waren bijvoorbeeld enkele koralen waarbij Hell na elke tekstregel een cadens op zijn klavecimbel speelde, zodat deze koralen eerder leken op een orgelkoraal met tussenspelen. Hoewel er geen orgel te bekennen viel, wellicht omdat dit instrument teveel aan de christelijke oorsprong van de muziek deed denken. Opvallend waren ook de vaak langzame tempi, waardoor één en ander soms haast stil stond. Zou dit letterlijk de bedoeling zijn geweest: zo stil staan bij ‘het lijden van gediscrimineerde en vermoorde lhbtqia+’ers?’

Aan het slot doorbraken de vier zangers wat je in een toneelstuk de vierde wand noemt: zij richtten zich net als bij Shakespeare rechtstreeks tot het publiek met de indringende vraag: ‘Horen jullie mij? Dat zou alvast een begin zijn’. In ieder geval werd de uitvoering in Utrecht na een lange stilte ontvangen met een krachtig ‘Bravo!’ en een staande, langdurige ovatie. Hier werd geschiedenis geschreven.


Geschreven door: Els van Swol
Afbeelding: Zinneprent met zes straffen op misdaad sodomie.
‘Tydelijke straffe voorgesteld ten afschrik aller goddeloze en doemwaardige’ (1730)
van Barent de Bakker (Rijksmuseum, FMH 3715).
Gezien op:
31 augustus 2022

 



 



vandaag 68

gisteren 139

deze week 849

afgelopen maand 8992

tot nu toe 316420

Kubik-Rubik Joomla! Extensions


Hier adverteren? Bij afname van een recensie: 1e maand gratis!

daarna € 17,49 per maand 


museumaalten-add
singingvoices-add
Berts Music productions